آیا بازی با واقعیت مجازی برای کودکان خطری به همراه دارد؟

انسان در طول دهه‌های گذشته در تصور آینده‌ای بوده است که توانایی خلق دنیایی مجازی در ابعاد سه گانه را داشته باشد. تکنولوژی واقعیت مجازی دری به سوی فرار از روزمرگی و دنیای یکنواخت اطرافمان است؛ یک تجربه هیجان‌انگیز و جدید. این تکنولوژی به ما اجازه می‌دهد تا بودن در موقعیت‌های تکرار نشدنی و سفر مجازی به مکان‌هایی که بودن در آن‌ها برای ما غیر ممکن است را تجربه کنیم. علاوه بر این، قابلیت ارائه‌دهی امکانات آموزشی توسط هدست واقعیت مجازی از پتانسیل بسیار بالایی برخوردار است. در راستای پیشرفت روزافزون تکنولوژی واقعیت مجازی گروهی از افراد بنا بر دلایلی خارج از این حوزه قرار گرفته‌اند. این گروه کودکان می‌باشند که دسترسی آن‌ها به این دنیای جذاب با محدودیت روبه‌رو شده است. در این نوشتار به بررسی صحت این محدودیت می‌پردازیم. اکثریت کمپانی‌هایی که هدست واقعیت مجازی تولید می‌کنند، محدودیت سنی برای استفاده از آن‌ها تعیین می‌کنند. برندهای‌ Oculus Rift و سامسونگ محدودیت سنی 13+ را برای هدست‌های خود تعیین کرده‌اند. برند هدست سونی نیز استفاده از هدست‌های خود را برای کودکان زیر 12 سال محدود کرده‌ است. اگرچه HTC محدودیتی در استفاده از آن‌ها قرار نداده، اما هشداری برای استفاده طولانی مدت کودکان از آن روی بسته‌بندی‌های خود درج کرده است. والدینی که به دنبال تهیه این هدست‌ها هستند، با مواجه شدن با این محدودیت‌های سنی بسیار مردد می‌شوند. اکثریت والدین خواستار دانستن امکان آسیب‌رسی به کودکان در صورت استفاده از واقعیت مجازی هستند. آیا واقعا خطری کودکان را تهدید می‌کند؟ آیا احتیاط‌های موجود فقط بزرگ‌نمایی می‌باشد یا واقعا خطری وجود دارد؟ فروشگاه اینترنتی استایل آپ در این نوشتار سعی در ارائه دلایل مستدل برای چرایی مضر نبودن واقعیت مجازی دارد.

جدید بودن به معنای خطرناک بودن نیست

مارتین بنکس، روانشناس و پروفسور بینایی‌سنجی و عصب‌شناسی که در دانشگاه برکلی کالیفورنیا تدریس می‌کند، در مصاحبه‌ای بیان کرده است:” تا به حال هیچگونه مدرک و دلیلی در مورد اینکه استفاده یک کودک از هدست واقعیت مجازی به بینایی او آسیبی رسانده باشد ندیده و نیافته‌ام.” پروفسور بنکس در بیانیه خود افزود:” حدس من این می‌باشد که کمپانی‌ها فرض کرده‌اند که کودکان در دوره رشد افزایشی هستند و سرعت رشد آن‌ها تا دوره بلوغ رو به افزایش خواهد بود. پس تا زمانی که به بلوغ نزدیک نشده‌اند بهتر است شرط احتیاط محدودیتی در نظر گرفته شود. بنابراین کمپانی‌های تولید کننده به والدین توصیه می‌کنند تا محدودیت سنی برای کودکان را رعایت کنند”. 

بدون شک احتیاط کمپانی‌ها بی دلیل نیست! تکنولوژی واقعیت مجازی به تازگی وارد عرصه شده و هنوز آگاهی چندانی درباره اثرات استفاده طولانی مدت از آن وجود ندارد. در این‌باره پروفسور بنکس توضیح می‌دهد:”در اکثر مواقع کودکان به هنگام استفاده از گوشی، تماشا کردن تلویزیون و یا خواندن کتاب چشمان خود را بیشتر از حد استاندارد به صفحات نزدیک می‌کنند. تکرار این کار در طولانی مدت باعث کشیده شدن چشم در کودکان می‌شود که در این صورت عارضه نزدیک‌بینی را ایجاد می‌کند”. در صورت ایجاد شدن این عارضه، تصاویر اشیاء نزدیک واضح و تصاویر اشیاء دور مات دیده می‌شوند. در طول سال‌های اخیر روند رشد این عارضه در افراد افزایش داشته است که اغلب افراد مبتلا مطالعه دائم و یا استفاده مداوم از رایانه داشته‌اند. زمانی که کودک بیش از اندازه چشمان خود را بر روی شئ نزدیکی متمرکز ‌کند، در طولانی مدت به چشم او آسیب خواهد رساند. بنابراین ترس داشتن از بازی با هدست واقعیت مجازی موضوعی قابل فهم است. فاصله مانیتور‌های داخل هدست تا چشم فرد چیزی حدود 5 سانتی متر می‌باشد. ولی در عین حال تکنولوژی به کار برده شده در آن بسیار پیچیده و متفاوت است.

 اکنون به مقایسه تمایز‌ بازی کردن یک کودک با هدست واقعیت مجازی و یک گوشی موبایل می‌پردازیم. زمانی که کودک با گوشی بازی می‌کند، آن را در نزدیکترین فاصله ممکن با چشمان خود نگه می‌دارد. برای همین مجبور می‌شوند چشمان خود را در نقطه نزدیکی متمرکز کنند. فرض اکثریت افراد به دلیل نزدیکی صفحه به چشم این است که اتفاقی مشابه به هنگام استفاده از هدست واقعیت مجازی میافتد. اما برخلاف این تصور، هدست‌ها دارای تنظیمات پیشرفته دیداری هستند که تصاویر را در فواصل دور و نزدیک شبیه‌سازی می‌کنند. بنابراین در هنگام استفاده از این هدست‌ها چشمان ما کارکرد طبیعی خود را خواهند داشت و برای داشتن تصویری واضح، چشمان خود را باید متناسب با فاصله تصویر متمرکز کنیم. حال این به این معنی است که ضرر بازی با هدست‌های واقعیت مجازی بسیار کمتر از مطالعه داشتن و بازی با گوشی موبایل است. اکنون در قسمت بعدی به بررسی دیگر خطرهای فرضی برای بینایی کودکان می‌پردازیم.

تشخیص سریع‌تر عارضه‌ بینایی با واقعیت مجازی

به گفته پروفسور پیتر هاوارث، متخصص بینایی، چشمان ما در دریافت تصاویر واقعی از اطرافمان کمی از هم تفاوت دارند. برای مثال، ممکن است این تفاوت یک عارضه مشخص فقط در یک چشم باشد، در حالی که چشم دیگر با درصد کم‌تری از این مشکل روبه‌رو است. تکنولوژی واقعیت مجازی شرایطی را برای یک کودک در سن رشد ایجاد خواهد کرد که با آن بتوانند عمق واقعی تصاویر را درک کرده و متوجه تفاوت‌های هر تصویر بشوند. پروفسور هاوارث بر این باور است که در این صورت، استفاده متناوب یک کودک از هدست واقعیت مجازی مشکلی برای بینایی او ایجاد نخواهد کرد. در واقع هدست‌های واقعیت مجازی همانند چشمان ما طراحی شده‌اند و تصاویر را به گونه‌ای نشان می‌دهند که تصویر دریافتی برای هر دو چشم متفاوت باشد. این تفاوت در تصویر برای شبیه‌سازی عمق در هدست می‌باشد. پروفسور هاوارث ادامه داد: “توانایی دریافت تصاویر واضح به همراه جزییات دقیق بستگی به دقت تولید تصاویر در قسمت شبکیه چشم دارد. درست مثل تصاویر دور و نزدیک، استفاده متناوب یک فرد از هدست واقعیت مجازی برای شبکیه چشم مشکلی ایجاد نخواهد کرد. حتی اگر تصاویر ارسالی از هدست کیفیت خوبی نداشته باشند!”

هدست‌های واقعیت مجازی تقریبا نمونه‌ شبیه‌سازی شده‌ای از تجهیزات پزشکی می‌باشند که از آن‌ها برای درمان عارضه‌هایی مثل تمبلی چشم استفاده می‌شود. در واقع نحوه عملکرد هدست واقعیت مجازی نه تنها منجر به ایجاد عارضه در بینایی افراد نمی‌شود، بلکه می‌تواند به تشخیص و درمان آن‌ها کمک کند! کمپانی‌های سازنده هدست مجازی در صورت تمایل می‌توانند محصولاتی در این جهت تولید کنند تا به وسیله آن به شیوه آسان‌تری بتوان مشکلات بینایی را در صورت وجود تشخیص داد. با این وجود، همچنان امکان وجود ریسک مبتلا شدن به عارضه چشمی به هنگام استفاده از هدست VR وجود دارد که به تحلیل آن از بیان متخصصین می‌پردازیم.

احتیاط‌های لازم برای بازی در دنیای واقعیت مجازی

به بیان پروفسور هاوارث، در صورت وجود ریسکی در استفاده از واقعیت مجازی، این ریسک هم برای بزرگسالان و هم برای کودکان خواهد بود. یکی از مواردی که اغلب نام برده می‌شود؛ سرگیجه‌های به وجود آمده در اثر تحرک شدید بصری در هدست‌ها می‌باشد. این گونه سرگیجه به علت کارکرد مغز انسان در جواب به دریافت تصاویر حرکتی از هدست واقعیت مجازی اتفاق میافتد. به بیانی ساده‌تر، به هنگامی که فرد تصاویر در حال حرکت را مشاهده می‌کند، پیام دریافتی مغز شباهت بسیاری به انجام واقعی آن حرکت دارد. بنابراین اگر بیش از حد معمول تصاویر مجازی داخل هدست حرکت داشته باشند امکان گرفتن سرگیجه بصری وجود خواهد داشت. برای مثال اگر شما به هنگام سوار شدن بر یک سورتمه هوایی سردرد و تهوع داشته باشید، امکان رخ دادن این موارد به هنگام بازی با سورتمه هوایی واقعیت مجازی نیز وجود خواهد داشت.

علاوه بر آن ،در مواردی به هنگام بازی با هدست واقعیت مجازی، تصاویر دریافتی از هدست VR نسبت به حرکاتی که فرد انجام می‌هد سازگار نیستند که این مسئله نیز مشکلات خود را به همراه داشته است. به عنوان مثال اگر در هنگام بازی با هدست، تصاویر دریافتی از هدست با میزان سرعتی که فرد تغییر زاویه می‌دهد و یا سر خود را می‌چرخاند یکسان نباشد، تصاویر با تاخیر مشاهده خواهند شد. در این صورت تصاویر با زمان‌بندی نادرست ظاهر می‌شوند و ممکن است برای یک سری از افراد که به تحرک شدید حساسیت دارند، حالت تهوع و سرگیجه ایجاد کند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فرد در دنیای واقعی نیز در اثر تحرک شدید دچار این حالت بشود. 

خطرهایی جزئی نیز وجود دارد که شامل قشر کودکان می‌شود. شاید یک بزرگسال به هنگام استفاده از یک هدست VR کاملا امن باشد و به تمامی نکات استفاده از هدست توجه کند، ولی یک کودک اهمیت چندانی به آن‌ها نخواهد داد. به عنوان مثال وقتی یک بزرگسال در حال استفاده از یک هدست می‌باشد، متوجه مجازی بودن آن و وجود دنیای واقعی اطراف خود است و مطمئنا مراقب برخورد نداشتن با وسایل مختلف و یا دیوار اطراف خود می‌باشد! اگر یک بزرگسال در حال بازی به قفسه کتاب بچسبد ، از آن فاصله می‌گیرد و مشکلی برای او ایجاد نخواهد کرد. ولی یک کودک بسیار بی‌توجه خواهد بود و احتمال برخورد او به اجسام اطرافش وجود خواهد داشت. البته برخی از هدست‌های واقعیت مجازی قابلیتی برای هدست‌های خود طراحی کردند که از به وجود آمدن این مشکل جلوگیری کند. هدست‌های HTC Vive با نصب سنسور در مکانی که شما قرار دارید، در صورت نزدیک شدن به اشیا به شما اخطار خواهد داد و این عمل را با خونریزی مجازی برای شما تداعی خواهد کرد. در نتیجه، بهتر است از هدست‌های با کیفیت استفاده کرد و در هنگام بازی با آن‌ها مراقب بود. به علاوه، درگیر شدن بیش از اندازه با دنیای مجازی به تنهایی می‌تواند مخرب باشد. ارتباط بیش از حد با دنیای مجازی تاثیرات خاص خود را بر روی ذهن ما دارد که به محض جدا شدن از آن ممکن است ارتباط برقرار کردن با دنیای واقعی برایمان مشکل باشد. 

بازی کردن کودکان با واقعیت مجازی امن است

همانطور که در مطالب قبلی ذکر شد، مضرات کتاب خواندن و بازی با گوشی همراه با فاصله کم بسیار بیشتر از بازی با یک هدست واقعیت مجازی می‌باشد. تعیین کردن محدوده سنی برای کودکان صرفا محض احتیاط و امنیت بیشتر برای کودکان است و بر اساس گفته‌های متخصصین خطری در استفاده از این هدست‌ها وجود نخواهد داشت. رعایت کردن یک سری نکات در مورد استفاده از هدست VR امری کاملا طبیعی است، زیرا این تکنولوژی جدید بوده و احتیاط کردن در استفاده از آن لازم است. در کل، مشکل و خطر خاصی در مورد این نوع هدست‌ها تا به حال ایجاد نشده است و بهتر است برای داشتن تجربه‌ای کاملا امن و لذت‌بخش با واقعیت مجازی، از هدست‌های واقعیت مجازی با کیفیت و مرغوب استفاده کنید. فراموش نکنید که خرید هدست‌ واقعیت مجازی مناسب و با کیفیت می‌تواند تجربه‌ای به مراتب‌ جذاب‌تر برای شما به همراه داشته باشد.